SAHAR

Dün­ya ba­zar­la­rın­da ye­ni ilin ilk gün­lə­rin­də xü­su­si diq­qət mər­kə­zin­də yer alan mə­sə­lə­lər­dən bi­ri də nef­tin qiy­mə­ti ət­ra­fın­da ya­şa­nan də­yi­şik­lik­lər­dir. Son hər­rac­lar qiy­mət­lə­rin hə­lə də sa­bit həd­də qal­ma­dı­ğı­nı gös­tə­rir. Am­ma OPEK və qey­ri-OPEK öl­kə­lə­ri ara­sın­da ötən ilin no­yab­rın­da əl­də edil­miş ra­zı­laş­ma­nın qüv­və­yə min­mə­si fo­nun­da qiy­mət­lə­rin da­ha çox artma­sı və 60 dol­la­rı ya­xın tez­lik­də keç­mə­si göz­lə­nir.

İn­di ha­si­lat­çı­lar üçün əsas mə­sə­lə əl­də olu­nan ra­zı­lı­ğa əməl edil­mə­si­dir. Bu fon­da mə­lum olub ki, OPEK-in baş ka­ti­bi Mü­həm­məd Sa­nu­si Bar­kin­do tez­lik­lə  Kü­vey­tə sə­fər edə­cək.

Mə­lu­ma­ta gö­rə, baş ka­tib bir­lik öl­kə­lə­ri­nin neft ha­si­la­tı­nın ix­ti­sa­rı üz­rə ra­zı­laş­ma­la­ra ri­a­yət et­mə­si­nə mə­sul olan ko­mi­tə­nin iş me­xa­nizmlə­ri­ni mü­za­ki­rə edə­cək. O, Kü­veytdə bu öl­kə­nin neft na­zi­ri və OPEK-in mo­ni­to­rinq ko­mis­si­ya­sı­nın rəh­bə­ri Əs­sam əl-Mar­zuk­la da məs­lə­hət­ləş­mə­lər ke­çi­rə­cək. Kü­vey­tin Neft Na­zir­li­yin­dən bil­di­ri­lib ki, Mü­həm­məd Sa­nu­si Bar­kin­do­nun sə­fə­ri OPEK və qey­ri-OPEK öl­kə­lə­ri ara­sın­da ötən ilin no­yab­rın­da əl­də edil­miş ra­zı­laş­ma­nın qüv­və­yə min­mə­si fo­nun­da ol­duq­ca zə­ru­ri­dir. Ye­ri gəl­miş­kən, OPEK öl­kə­lə­ri­nin neft ha­si­la­tı üz­rə mo­ni­to­rinq ko­mi­tə­si­nin növ­bə­ti top­lan­tı­sı yan­va­rın 21-22-də Vya­na­da ke­çi­ri­lə­cək. Hə­lə­lik isə bəl­li­dir ki, ha­si­lat­çı­la­rın öh­də­lik­lə­ri­ni ye­ri­nə ye­tir­mə­si nef­tin  qiy­mə­ti­ni əhə­miy­yət­li də­rə­cə­də ar­tı­ra­caq. Mə­sə­lən, Qə­tə­rin OPEK çər­çi­və­sin­də əl­də edil­miş ra­zı­laş­ma­ya uy­ğun ola­raq sut­ka­lıq neft ha­si­la­tı­nı 130 min bar­rel azaltmaq ba­rə­də qə­ra­rı­nı açıq­la­ma­sı dər­hal ba­zar­la­ra tə­sir edib və qiy­mət­lə­ri yük­səl­dib. İn­di da­ha çox öl­kə­nin ey­ni ad­dım ata­raq qiy­mət­lə­rə tə­sir et­mə­si göz­lə­nir. Xa­tır­la­daq ki, OPEK-ə da­xil ol­ma­yan öl­kə­lər­dən Azər­bay­can və Ru­si­ya da Vya­na ra­zı­laş­ma­sı­na uy­ğun ola­raq ha­si­la­tı azal­da­caq­la­rı­nı açıq­la­yıb. Ümu­miy­yət­lə, OPEK öl­kə­lə­ri­nin və kar­te­lə da­xil ol­ma­yan di­gər neft öl­kə­lə­ri­nin əl­də et­dik­lə­ri ra­zı­laş­ma­la­ra gö­rə, yan­va­rın 1-dən eti­ba­rən sut­ka­lıq neft ha­si­la­tı cə­mi 1.8 mil­yon bar­rel azal­dıl­ma­lı­dır. He­sab­la­ma­la­ra gö­rə, bu ra­zı­laş­ma­lar ye­ri­nə ye­ti­ril­sə, ba­zar­da tə­lə­bat­dan ar­tıq neft ara­dan qal­xa­caq və qiy­mət­lə­rin ar­tı­mı üçün sti­mul ya­ra­na­caq. Bu ba­xım­dan tez­lik­lə nef­tin ba­ha­laş­maq­da da­vam edə­rək 60 dol­la­ra ça­ta­ca­ğı göz­lə­nir. La­kin qiy­mət­lə­rin son­ra­kı də­yiş­mə­si­nə ha­si­la­tın azal­dıl­ma­sı­na da­ir ra­zı­laş­ma­nın ne­cə ye­ri­nə ye­ti­ril­mə­si, ABŞ-da neft ha­si­la­tı­na da­ir rə­qəm­lər də tə­sir gös­tə­rə­cək. Proq­noz­la­ra gö­rə, ABŞ-da şist nef­tin ha­si­la­tı yan­var­dan eti­ba­rən artma­lı­dır. Ay­dın­dır ki, nef­tin qiy­mə­ti 60 dol­lar sə­viy­yə­sin­də sta­bil­ləş­sə, bu, 2017-ci il üçün dün­ya iq­ti­sa­diy­ya­tı­na cid­di tə­sir gös­tə­rə­di. Elə­cə də Azər­bay­can iq­ti­sa­diy­ya­tın­da in­ki­şaf gös­tə­ri­ci­si­ni da­ha da yük­səl­dər­di. Ha­zır­da büd­cə­də nef­tin bar­re­li 40 dol­lar­dan gö­tü­rü­lüb. İl ər­zin­də qiy­mət­lər bun­dan yu­xa­rı ol­sa, əla­və və­sa­it­lər Neft Fon­dun­da top­la­na­caq, nə­ti­cə­də val­yu­ta eh­ti­yat­la­rı ar­ta­caq. Bu, həm də ma­na­tın mə­zən­nə­si­nin sa­bit­ləş­mə­si­nə kö­mək edə­cək. Ümu­miy­yət­lə, nef­tin bar­re­li­nin 60-70 dol­lar ara­sın­da ol­ma­sı Azər­bay­can üçün mü­na­sib­dir və bu, tə­diy­yə ba­lan­sın­da kə­si­rin ara­dan qal­dı­rıl­ma­sı­na im­kan ve­rir. Nef­tin qiy­mə­tin­də isə ar­tım qa­çıl­maz sa­yı­lır. "Blo­om­berg" agentli­yi­nin 24 ana­li­tik ara­sın­da apar­dı­ğı sor­ğu­nun nə­ti­cə­lə­ri­nə gö­rə, 2017-ci il­də "Brent" mar­ka­lı nef­tin qiy­mə­ti or­ta he­sab­la bir bar­rel üçün 58 dol­lar təş­kil edə­cək ki, bu da onun ötən il­də­ki qiy­mə­tin­dən 29% çox­dur. Ana­li­tik­lər qeyd edir ki, bu ar­tım, o cüm­lə­dən göz­lə­nil­di­yi ki­mi, OPEK-in ha­si­la­tın azal­dıl­ma­sı­na da­ir qə­ra­rı ilə də şərtlə­nə­cək. Mə­sə­lə ilə bağ­lı "The İn­de­pen­dent" nəş­ri ya­zır ki, ötən il re­kord say­da neft və qaz şir­kə­ti zi­ya­na iş­lə­yib və ya müf­lis olub. Am­ma ca­ri il­də nef­tin qiy­mət ar­tı­mı ilə və­ziy­yət də­yi­şə­cək. "Mo­o­re Step­hens" fir­ma­sı­nın apar­dı­ğı araş­dır­ma ötən il 16 neft və qaz şir­kə­ti­nin müf­lis ol­du­ğu­nu aş­kar edib. Hal­bu­ki, 2012-ci il­də be­lə neft və qaz şir­kət­lə­ri yox idi. Neft qiy­mət­lə­ri bir bar­rel üçün 120 dol­lar­dan 50 dol­la­ra en­dik­dən son­ra bu sek­tor­da­kı ki­çik şir­kət­lər rə­qa­bə­tə tab gə­ti­rə bil­mə­yib. Fir­ma­nın təh­lil­çi­si Ce­re­mi Vil­mont qeyd edir ki, neft qiy­mət­lə­ri­nin düş­mə­si bir çox Bri­ta­ni­ya şir­kət­lə­ri­ni böh­ran həd­di­nə gə­ti­rib. Ekspert de­yir ki, son 15 il­də İraq­dan tut­muş Folklend ada­la­rı­na qə­dər hər yer­də ax­ta­rış və ha­si­lat­la məş­ğul olan Bri­ta­ni­ya neft və qaz şir­kət­lə­ri­nin sa­yı sü­rət­lə ar­tıb: "Neft qiy­mət­lə­ri qalxma­sa, bu şir­kət­lə­rin bir ço­xu­nu ya­xın gə­lə­cək­də müf­lis­lik göz­lə­yir". Məhz bu fon­da Qərb öl­kə­lə­ri də nef­tin qiy­mət ar­tı­mı­na in­di da­ha çox ma­raq gös­tər­mə­yə baş­la­yıb.