SAHAR

Novruz hər şeydən öncə, təbiətin bayramıdır. Qədim xalqlar həmin gün qışın soyuğundan, qıtlığından qurtulmağı bayram edirdilər.

Novruz bayramına qarşı irəli sürülən ən mühüm iradlardan biri bundan ibarətdir ki, guya bu bayram atəşpərəstliklə bağlıdır və Islam dini ilə ziddiyyət təşkil edir. Bu mövqeyi müdafiə edənlər Novruz bayramında tonqal qalamaq, tonqalın ətrafına toplaşmaq, onun üzərindən atılmaq kimi ənənələri əldə əsas tuturlar. Halbuki, əvvəla, tədqiqatçıların fkirincə, Novruz hələ atəşpərəstliyin (zərdüşti dininin) yaranmasından çox-çox əvvəllər də mövcud olmuş və bayram kimi tanınmışdı.

Novruz hər şeydən öncə, təbiətin bayramıdır. Qədim xalqlar həmin gün qışın soyuğundan, qıtlığından qurtulmağı bayram edirdilər. Novruz – bərəkətli, isti yaz fəslinin gəlişinin əlamətidir. Novruz həyat, hərarət, yaşıllıq və bolluq deməkdir. Təsadüfi deyil ki, həyatın və bərəkətin rəmzi olan buğdadan göyərən səməni bu bayramın ən mühüm atributlarından biridir.

Novruzu atəşpərəstliklə əlaqələndirmək də düzgün deyil. Çünki atəşpərəstliyin rəmzi olan od Novruz bayramının rəmzlərindən yalnız biridir. Şərqdə geniş yayılmış qədim təfəkkürə görə, dünya dörd təbiət ünsüründən yaranmışdır və hər bir təbiət hadisəsi bu ünsürlər əsasında baş verir. Həmin dörd ünsür bunlardır: su, od, torpaq və hava. Novruz bayramından əvvəl qeyd edilən dörd çərşənbə axşamı da bu dörd ünsürə həsr edilb. Od çərşənbəsi bunlardan yalnız biridir. Novruz ənənələri içində su, torpaq və hava (yel) ilə bağlı xeyli mərasimlər mövcuddur. Məsələn, bir-birinin üzərinə su çiləmək, qızların su və üzük vasitəsilə öz bəxtlərini sınaması, torpağın yetirdiyi bərəkət olan buğdadan səməni göyərtmək və s. Tonqal qalayıb, onun üzərindən atılmaq və ya üskü yandırmaq da bu mərasimlərdən biridir. Ona görə də Novruz bayramını yalnız odla əlaqələndirmək və qalan üç ünsürü nəzərə almamaq düzgün deyil.

Eyni zamanda atəşpərəstlikdə od müqəddəs sayılır. Öz ağırlığını, dərd-bəlasını, çətiniyini odun içinə atmaq və bunun vasitəsilə pak olmaq düşüncəsi atəşpərəstliyə uyğun deyil. Zərdüştilikdə atəşgah kahinləri alova yaxınlaşanda hətta ağızlarını dəsmalla örtürdülər ki, alovun paklığına onların nəfəsindən ziyan gəlməsin. Çünki zərdüşt düşüncəsinə görə, hətta insan nəfəsi də alovu murdarlaya bilər. Buna görə də, Novruz tonqallarının başında öz problemlərini, dərd-bəlalarını alova tökmək və belə demək mümkünsə, öz mənfi aurasını alovla təmizləmək ənənəsini atəşpərəstliklə bağlamaq məntiqə uyğun deyil.